မၤအါထီၣ်တၢ်ကိၢ်
လၢကီၢ်စဲၢ်ကိၣ်လိၣ်ရၣ်ဒိၣ်(Colorado) ဖဲပအိၣ်တၢ်အလီၢ်န့ၣ်, တၢ်ကိၢ်အဖီးတဖၣ် လဲလိၥ်ချ့မး, တဘျီဘျီလၢတၢ်ဆၢကတီၢ်စှၤမံးနံးအတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. အဃိ, ယဝၤသးဘိ ဒဲၢ်(န)( Dan), အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါဒိၣ်မး တၢ်ကိၢ်တၢ်ခုၣ်အတၢ်လီၤဆီလၢပဟံၣ်အလဲပူၤ ဒီးအကပိၥ်အကပၤ န့ၣ်လီၤ. ဒ်အဝဲမ့ၢ်ၦၤအဲၣ်တၢ်ပိးတၢ်လီကဲဘျုး အဆံးဖိတဖၣ်အသိး, အသူၣ်ပိၢ်အသးဝးဝဲ ဖဲအဝဲအိးထီၣ်ကွၢ် အ“တၢ်လိၥ်ကွဲ” လၢခံကတၢၢ်တမံၤလၢအမ့ၢ် သမီမံထၢၣ် လၢအဒုးနဲၣ်ပဟံၣ် အ‘လီၢ်ကဝီၤ’ လွံၢ်တီၤအတၢ်ကိၢ်အဖီးတဖၣ် အခါန့ၣ်လီၤ. ယတဲလိၥ်ကွဲအီၤလၢ တၢ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ပိးတၢ်လီနါစိၤဖိတခါလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဒီး ယကမၢကမၣ် ဖဲယနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ယဲ စ့ၢ်ကီး ယလဲၤကွၢ်ထံသမံသမိး တၢ်ကိၢ်အဖီးတဖၣ် ခဲအံၤခဲအံၤ န့ၣ်လီၤ. ဟံၣ်ပူၤ ဒီးဟံၣ်ချၢအတၢ်လီၤဆီတဖၣ် ထုးန့ၢ်ယသးဒိၣ်မးလီၤ.
ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးဆူးကါဝဲ တၢ်ကိၢ်တၢ်ခုၣ်ဒ်သိး အကတဲဖျါထီၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် လၢ “အလၢၤ”တဖု လၢဝ့ၢ်လီၤဒံၤကံ, ဝ့ၢ်နွံဖျၢၣ်လၢအဘၣ်တၢ်ယၢၤထီၣ်လၢလံၥ်လီၣ်ဖျါအပူၤအကျါတဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. ဝ့ၢ်အံၤ မ့ၢ်ဝ့ၢ်လၢ အထူးတီၤကတၢၢ်အကျါတဖျၢၣ်, ဒီးမ့ၢ်လီၢ်ခၢၣ်သး လၢအၦဲၤဒီးတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤဘၣ်ဃးဒီး စ့တၢးအတၢ်ဖံးတၢ်မၤ, တၢ်ကူတၢ်သိး, ဒီးကသံၣ်ကသီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဝ့ၢ်အတၢ်ကီတၢ်ခဲ တၢ်တံၥ်တၥ် မ့ၢ်ဝဲ တၢ်တန့ၢ်ဘၣ်ထံဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ် လၢလၢလီၣ်လီၣ်ဘၣ်. အဃိ အဝဲလိၣ်ဘၣ်…
ဃ့ၢ်ဟးထီၣ်ကွံၥ်
ၦၤယပၣ်ဖိအမိၢ်လုၢ်ပၢ်လၢ်တၢ်ဒီသဒၢလီၤသး အတၢ်လိၥ်ကွဲတကလုၥ်လၢအမ့ၢ် အၣ်ကံၢ်ဒိၣ်(aikido) အတၢ်မၤလိအဆိတမံၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအအိးထီၣ်ပမဲၥ်တမံၤန့ၣ်လီၤ. သရၣ်န့ၣ် တဲဘၣ်ၦၤလၢ စဲ(န)စံၣ်(sensei), အခီပညီမ့ၢ် တၢ်ဃ့ၢ်ဟးထီၣ်ကွံၥ် ဖဲပဘၣ်သဂၢၢ်ဒီး ၦၤမၤဒၢၣ်မၤဆါတၢ်တဂၤအခါ, ဒီးကြၢးမ့ၢ်ပတၢ်မၤဆၢအဆိကတၢၢ်တမံၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ဃ့ၢ်ဟးထီၣ်ကွံၥ် တသ့ဘၣ်အခါ, ဒုးတက့ၢ်.
ဘၣ်ဃ့ၢ်ဟးထီၣ်ကွံၥ်ဧါ. ယကမၢကမၣ်ဘၣ်ယသးဒိၣ်မးလီၤ. ဘၣ်မနုၤ အဃိ ၦၤနဲၣ်တၢ်စဲၣ်နီၤလၢ တၢ်ဒီဒၣ်လီၤက့ၤပသးဒၣ်ပဝဲတဂၤအံၤ တဲဘၣ်ၦၤလၢ ပကဘၣ်ဃ့ၢ်ဟးထီၣ်ကွံၥ် လၢတၢ်ဂ့ၢ်လိၥ်ဒုးလိၥ်တမံၤန့ၣ်လဲၣ်. တၢ်အံၤ ဖျါဝဲဒ် ပခီၣ်ဆၢက့ၤပသး အတၢ်သ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲဒုးနၢ်ပၢၢ်ၦၤလၢ တၢ်ဒီသဒၢ လီၤက့ၤပသးအဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ဟးဆှဲး တၢ်အ့ၣ်လိၥ်ဆိးက့ၤလိၥ် လၢအဆိန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်ဝဲလီၤ.
ဖဲၦၤတဘျုးဂၤ ဟဲဖီၣ်ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးအခါ, စီၤပ့းတရူး မၤဆၢဝဲ ဒ်ပဝဲတနီၤ ကမၤဝဲအသိး, ခီဖျိတၢ်ထုးထီၣ်အနး ဒ်သိးကမၤဆါက့ၤ ၦၤတဖၣ်အကျါတဂၤန့ၣ်လီၤ. (မး ၂၆:၅၁, ကွၢ် ယိၤ ၁၈:၁၀). ဘၣ်ဆၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးမၢအပၥ်က့ၤအနး ဒီးစံးဘၣ်အီၤ “တၢ်မ့ၢ်မၤအသးဒ်န့ၣ်ဒီး, တၢ်ကွဲးအသးလၢတၢ်ကဘၣ်မၤအသးဒ်သိးအံၤ ကလၢထီၣ် ၦဲၤထီၣ် ဒ်လဲၣ်” န့ၣ်လီၤ.
တၢ်နၢ်ပၢၢ်ပဲၥ်ဖးတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီန့ၣ်…
တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်လၢတၢ်သးအိၣ်သးညီ
သုးခိၣ်ကျၢၤ ခၠါ(လ) ကီဒၢၣ်(General Charles Gordon) (၁၈၃၃-၁၈၈၅) မၤတၢ်လၢနီၢ်ပၤမုၣ် ဘံၣ်ထိရံယၤ(Queen Victoria)အဂီၢ် လၢ ကီၢ်တရူး ဒီးတၢ်လီၢ်အဂၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲအအိၣ်ဝဲဆိးဝဲ လၢကီၢ်အဲကလံးအခါ အဝဲဟ့ၣ်လီၤကွံၥ် အတၢ်ဟဲနုၥ်မျးကယၤ ၉၀ န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲနၢ်ဟူဘၣ် တၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိအိၣ်ဖဲ လဲ(န)ကၢး(စ)ၡဲယၤ(Lancashire)ဟီၣ်ကဝီၤအခါ, အဝဲကွးထုးထီၣ်ကွံၥ် လံၥ်မဲၥ်ဖျၢၣ်တဖၣ် လၢတၢ်ဂဲၤဃၥ်အီၤလၢ တၢ်မၤလၤကပီၤ ပနီၣ်ထူစီကဘျၣ် လၢအဒိးန့ၣ်ဘၣ်ဝဲ လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ခိၣ်နၢ်တဂၤအအိၣ်, ဒီးဆှၢလီၤဆူ ကလံၤစိးဒီး တဲဘၣ် လၢအဝဲသ့ၣ် ကြၢးမၤၦံၢ်လီၤအီၤ ဒီးသူတိၢ်စ့လၢ ကပှ့ၤကိၣ်လၢ ၦၤဖှီၣ်ဖိယၥ်ဖိတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. အနံၤအဝဲန့ၣ်, အဝဲကွဲးလီၤဝဲလၢ အလံၥ်ကွဲးနီၣ် တနံၤဘၣ်တနံၤအပူၤ ဒ်အံၤ “ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်ဖိတၢ်လံၤ လၢခံကတၢၢ် လၢအအိၣ်ဒီးယၤလၢဟီၣ်ခိၣ်အံၤ, လၢယပၥ်လုၢ်ပၥ်ပှ့ၤအီၤန့ၣ်, ယဟ့ၣ်လီၤလံဆူ ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး အအိၣ်လံ” န့ၣ်လီၤ.
သုးခိၣ်ကျၢၢ် ကီဒၢၣ် အတၢ်သးအိၣ်သးညီအတီၤန့ၣ် ကဖျါဒ်အအိၣ်ထီၣ်ထီန့ၢ်ဒီး, တလၢကွံၥ် တၢ်လၢပယူာ်ဃီၤသ့တက့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဒီး, ထီဘိယွၤကိးအၦၤဂီၢ်မုၢ် လၢကကွၢ်ၦၤလၢအအိၣ်လၢ…
လၢခံကတၢၢ်န့ၣ်
အါစုအါဘျီ ယမၤန့ၢ်တၢ်ဘၣ်ဘျုးလီၤဆီလၢ ယကဆှၢသူၣ်ဂ့ၢ်သးကျိၤတၢ်ရဲၣ်တၢ် ကျဲၤတဖၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ် ပလဲၤဆူ တၢ်အိၣ်သဒၢအလီၢ် ပဟံးန့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ် စှၤနံၤစှၤသီ လၢတၢ်ဘါထုကဖၣ် ဒီးတၢ်ဆိကမိၣ်ထံက့ၤတၢ်အဂီၢ်လီၤ. တၢ်အံၤ မၤဂ့ၤ ထီၣ်က့ၤၦၤဒိၣ်ဒိၣ်ယိာ်ယိာ်သ့ဝဲလိၤ. လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအကတီၢ်အပူၤ, တဘျီဘျီ ၦၤဟဲထီၣ်တၢ်ဖိတဖၣ်န့ၣ် ယဒုးစံးဆၢအီၤတၢ်သံကွၢ်အံၤ, “ဆိကမိၣ်မှံကွၢ်လၢ နတၢ်အိၣ်မူကတၢၢ်လံဒီး နတၢ်သံအကစီၣ် ဘၣ်တၢ်ပၥ်ဖျါထီၣ်အီၤ လၢလံၥ်ပရၢ အပူၤလီၤ. နအဲၣ်ဒိးလၢ တၢ်ကစံးနဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်”. ဒ်တၢ်အစၢတမံၤအသိး, ၦၤဟဲထီၣ် တၢ်ဖိတနီၤ ဆီတလဲက့ၤ တၢ်ဂ့ၢ်လၢအပၥ်ဒိၣ်ဝဲ လၢအတၢ်အိၣ်မူအပူၤ, ဒီးတိၥ်ပၥ်ဝဲလၢ အကမၤကတၢၢ်အတၢ်အိၣ်မူ ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
လံၥ် ၂ တံၤမသ့းအိၣ်ဒီး တၢ်မၢဖိစီၤပီလူးအတၢ်ကတိၤလၢခံကတၢၢ်တဖၣ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အသးကအိၣ်ဒံးဒၣ် အနံၣ် ၆၀ ဘျဲၣ်ဧိၤအပူၤဘၣ်ဆၣ်, ဒီးအဝဲသဂၢၢ်တ့ၢ်ဘၣ်ဝဲ ဒီးတၢ်သံလၢအပူၤကွံၥ်အခါဘၣ်ဆၣ်, အဝဲကလၢၢ်ဘၣ် ဒ်အတၢ်အိၣ်မူ ဘူးကကတၢၢ်လံန့ၣ်လီၤ (၂ တံၤ ၄:၆). ခဲအံၤ တၢ်သးခုကစီၣ် အတၢ်လဲၤတဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်ကွဲးလံၥ်ပရၢဆူ အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ တအိၣ်လၢၤ ဘၣ်. အဝဲကွၢ်ကဒါက့ၤအတၢ်အိၣ်မူဒီးစံးဝဲ,…
တၢ်တမံၤမံၤလၢအယိာ်ဒီးပၥ်ဖှိၣ်တၢ်
အမံၣ်နၣ်(Amina)မ့ၢ် ၦၤအံၣ်ရးဖိ(Iraqi)လၢအနုၥ်လီၤအိၣ်ကီၢ်သီတဂၤ ဒီး ကၠိစဲး(Joseph) မ့ၢ်ၦၤအမဲရကၤဖိ(American)လၢအအိၣ်ဖျဲၣ်လၢ အထံကီၢ်ဒၣ်ဝဲအပူၤတဂၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်လဲၤထီၣ်တၢ်ထီဒါတခါ လၢအဘၣ်ဃးဒီးထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်, အိၣ်ဆၢညါလိၥ်သးတဂၤတခီန့ၣ်လီၤ. ပဘၣ်တၢ်သိၣ်လိ ဒီးဒုးနၥ်ၦၤလၢ ၦၤလၢအလီၤဖးလိၥ်သး လၢကလုၥ်ဒူၣ်ဒီး ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်အဃိ တဖၣ်န့ၣ် အလီၢ်တအိၣ်လၢကပၢၤဃၥ် တၢ်သူၣ်ဟ့သးဟ့လိၥ်သးဒီးအီၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ဖဲၦၤမၢတၢထီၣ်တၢလီၤတၢ်စှၤဂၤတဖု လဲၤကတိၤဆိတၢ်ရၢၢ်ရၢၢ်စၢၢ်စၢၢ်ဒီး ကၠိစဲး, ဒီးကျဲးစၢးဆူးထီၣ်ကွံၥ်အဆ့ကၤ လၢမ့ၣ်အူအခါ, အမံၣ်နၣ် ဃ့ၢ်သဖှိဒီး ဒီတဒၢအီၤန့ၣ်လီၤ. ကၠိစဲး တဲဘၣ် ၦၤကွဲးတၢ်ကစီၣ်တဂၤ ဒ်အံၤ “ဒ်ပမ့ၢ်ၦၤကူၦၤကညီ အသိး ယတဆိၣ်ကမိၣ်လၢ ပတၢ်ထံၣ်လီၤဖးလိၥ်သးအံၤ ဆူညါ ကအိၣ်ထီၣ်ဝဲန့ၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်ဒီး, တၢ်မၤအသးခဲအံၤ လီၤဂၥ်ဒ် တၢ်အကတီၢ်ညီနုၢ်တကတီၢ် ဖဲပစံး ‘တၢ်တဘၣ်လိၥ်ဘၣ်စးအကတီၢ်’ အသိးန့ၣ်လီၤ”. တၢ်တမံၤမံၤလၢ အယိာ်န့ၢ် ထံဂ့ၢ် ကီၢ်ဂ့ၢ်န့ၣ် ပၥ်ဖှိၣ် အမံၣ်နၣ် ဒီးကၠိစဲး တပူၤဃီန့ၣ်လီၤ.
ညီနုၥ်တဂၤဒီးတဂၤ ပအိၣ်ဒီး တၢ်သးတလီၤပလိၥ်နီၢ်နီၢ်တဖၣ်, တၢ်လီၤဆီ လိၥ်သးအဒိၣ်အမုၢ် လၢပတကနၣ် တသ့တန့ၢ်တဖၣ်ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်အမ့ၢ်အတီ လၢအယိာ်န့ၢ်အန့ၣ်…
